Koprzywnica – klasztor pocysterski
Zabytki sakralne
Cystersi w znaczący sposób przyczynili się do rozwoju regionu świętokrzyskiego a ich klasztory były ważnymi ośrodkami krzewiącymi kulturę, sztukę i naukę. Do Koprzywnicy dotarli w XII w. i wybudowali tu swoje opactwo. Do chwili obecnej z czworoboku zabudowań klasztornych ocalało tylko skrzydło wschodnie, a w nim późnoromański kapitularz ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym.
Kościół pw. NMP i św. Floriana również zachował wiele detali romańskich oraz sklepienia krzyżowo-żebrowe i fragmenty średniowiecznych polichromii. Na uwagę zasługują ponadto dobudowane w XVIII w.: późnobarokowa fasada z kruchtą oraz wieża na sygnaturkę w kształcie kielicha zwanego „kulawką”.
Wzniesiona z kamiennych ciosów romańska świątynia posiada nadbudowane z cegły gotyckie szczyty oraz dobudowane w okresie baroku: zakrystię, kaplicę, zachodnią fasadę z kruchtą i wieżę sygnaturkę. Bardzo efektownie prezentuje się widoczne w całym kościele sklepienie krzyżowo-żebrowe oraz gotyckie malowidła.
Z części klasztornej na szczególną uwagę zasługuje romański kapitularz posiadający sklepienie krzyżowo-żebrowe. Żebra sklepień spływają na dwie ustawione pośrodku sali kolumny i przyścienne wsporniki. W kapitularzu urządzane jest lapidarium. Kres działalności cystersów koprzywnickich położyła kasata klasztoru w 1819 r. Od 1821 r. jest to kościół parafialny.
Obok kościoła i klasztoru stoi dawny dom przeora wzniesiony z fundacji opata Zbigniewa Ossolińskiego w latach 1615–1620. Tradycyjnie znany jest pod nazwą dworu opackiego.
W okolicach Koprzywnicy w czasach przedchrześcijańskich istniał bardzo silny ośrodek kultu ognia. Teraz, na miejscu, gdzie stała pogańska świątynia odbywa się widowisko „światło i dźwięk”, czyli popisy miejscowej straży pożarnej. Każdy strażak, prowadzony w procesji przez proboszcza, wydmuchuje, czyli „bziuka” z ust w kierunku płonącej pochodni słup powietrza z rozpyloną naftą, która zapalając się tworzy długi na kilka metrów słup ognia. Dzieje się to w nocy, w Wielką Sobotę, zaraz po rezurekcji (nie jak w obrządku katolickim w niedzielę).
