Green Velo

Szlak Pogranicza to oznakowana kolorem czerwonym, mająca ok. 35 kilometrów trasa rowerowa. Biegnie w formie pętli przez Sępopol i Liski do leżących przy granicy z Federacją Rosyjską wsi Szczurkowo i Ostre Bardo. Ta zapomniana przez świat okolica jest jednym z najbardziej peryferyjnych fragmentów Polski. Szlak niemal w całości biegnie drogami asfaltowymi, z fragmentami odcinków brukowanych i płytowych. Jest dość słabo oznakowany, pozbawiony infrastruktury rekreacyjnej. Biegnie głównie przez otwarte tereny, przez co jest mocno eksponowany na wiatr.

Ogólny przebieg szlaku: Sępopol (0,0 km) - Liski (6,3 km) - rozwidlenie ze szlakiem Green Velo (9,8 km) - Judyty (13,6 km) - Szczurkowo, granica państwa (17,8 km) - Ostre Bardo (23,9 km) - Stopki (28,2) - Sępopol (33,7 km).

Z uwagi na bliskość granicy należy ze sobą zabrać dokumenty tożsamości i spodziewać się spotkania ze Strażą Graniczną. W niektórych miejscach na szlaku rosną charakterystyczne kępy wielkich "kalafiorów" barszczu Sosnowskiego - przy tej toksycznej (nawet na odległość) roślinie należy zachować szczególną ostrożność.
W miejscowościach na szlaku zachowały się liczne stare domy z czerwonej cegły, pokryte ceramiczną dachówką i posiadające ozdobne gzymsy i fryzy. Takie budownictwo charakterystyczne było dla całego obszaru Prus Wschodnich w XIX i początku XX wieku. Zachowane do dzisiaj obiekty tworzą charakterystyczny krajobraz kulturowy wsi warmińskiej. Mimo zniszczeń dokonanych przez Armię Czerwoną w czasie ofensywy 1945 roku oraz późniejszej, wieloletniej dewastacji opuszczonych majątków, w ostatnich latach uroda dawnej architektury odkrywana jest na nowo.
Wycieczka rozpoczyna się i kończy w Sępopolu – miasteczku położonym w zakolu Łyny, w miejscu, w którym uchodzi do niej rzeka Guber. W XIX w. przewidywana konieczność budowy kilku mostów spowodowała, że główny węzeł kolejowy Prus Wschodnich zlokalizowano w odległych o 12 km Korszach. W 1945 r. Sępopol został w 80% zniszczony. Z ważniejszych zabytków zachował się gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z XIV w., z górującą nad miastem wieżą, na której, na wysokości ok. 60 m, udostępniono taras widokowy. We wnętrzu świątyni można zobaczyć barokowy ołtarz główny i ambonę z 1. poł. XVII w. oraz kaplicę grobową rodu Kunheimów, właścicieli pałacu w pobliskich Judytach. Obok mostu na Łynie zachował się fragment murów obronnych z herbem miasta. Interesującym obiektem jest także użytkowana do dziś, secesyjna wieża ciśnień, wybudowana w 1912 r. Na wieży tutejszego kościoła, pochodzącego z XIV w., udostępniono taras widokowy, a w jej wnętrzu znajduje się ekspozycja muzealna, dotycząca historii miasta i regionu. Wyjeżdżając z Sępopola, warto zwrócić uwagę na zachowany fragment murów obronnych z umieszczonym na nich herbem miasta.
Pierwszy odcinek trasy prowadzi wspólnie ze szlakiem Green Velo do wsi Liski. Znajduje się tu stadnina koni trakeńskich (rasy pruskiej). Wokół obszernego dziedzińca stoją zabudowania gospodarcze oraz dwór zarządcy obiektu. Historia stadniny sięga 1740 r. Po wojnie kontynuowano w Liskach tradycję hodowli koni, przez wiele lat była to największa stadnina w Polsce. Warto zwrócić uwagę na sąsiadujące ze stadniną budynki mieszkalne oraz dawną szkołę.
Następnie trasa opuszcza szlak Green Velo i prowadzi na północ, w kierunku granicy Polski i Rosji, przez Skitno do Judyt. Na terenie wsi znajduje się neoklasycystyczny zespół pałacowo-parkowy, pochodzący z 1863 r. Obiekt jest obecnie własnością prywatną. W 1928 r. w pałacu przyszedł na świat Eberhard von Kuenheim, od lat 70. do 90. XX w. dyrektor koncernu BMW.
Z Judyt trasa biegnie dalej do przygranicznego Szczurkowa. W 1945 r. wieś została przedzielona granicą z ZSRR. Po stronie rosyjskiej pozostał kościół i pałac, po których do dziś nie zachowały się nawet ślady. Na obrzeżach wsi stoi kamień milowy – znak informujący o odległości do Królewca, umieszczony tam w 1. poł. XIX w. Okolica stanowi także jedno z najliczniejszych skupisk bocianich gniazd na Warmii.
Dalej, wzdłuż płotów i słupów pasa granicznego, szlak prowadzi do Ostrego Barda. Ta leżąca także na samej granicy polsko-rosyjskiej wieś jest w znacznej części zamieszkana przez ludność ukraińską, przesiedloną tu z Bieszczadów w ramach "Akcji Wisła" w 1947 r. W Ostrym Bardzie stoi pochodzący z XVI w., późnogotycki kościół, obecnie cerkiew greckokatolicka.
W położonej nad Łyną wsi Stopki można odpocząć nad rzeką, która tworzy w tym miejscu szerokie rozlewisko. To rezultat cofki spowodowanej przez tamę elektrowni wodnej we Frydlandzie (dzisiejszy Prawdinsk), wybudowanej w latach 20. XX w. Ta największa elektrownia wodna na Łynie znajduje się po stronie rosyjskiej. Osiem mniejszych elektrowni działa na rzece po polskiej stronie. Ze Stopek szlak prowadzi przez Długą z powrotem do Sępopola.

Atrakcje na szlaku:

1. Sępopol - zabytki miasta, układ urbanistyczny

2. Liski - stadnina koni trakeńskich

3. Judyty - zespół pałacowy z XIX w.

4. Szczurkowo - granica w środku wsi, liczne gniazda bocianów

5. Ostre Bardo - cerkiew grekokatolicka

6. klimat "pogranicza"

Szlak w całości przejezdny dla roweru z sakwami / przyczepką rowerową. Szlak poprowadzony w oddzieleniu od ruchu pojazdów, wyłącznie bezpieczne przejazdy rowerowe przez drogi publicznem wydzielone drogi rowerowe oraz drogi wyłączone z ruchu samochodowego, drogi polne, leśne i inne. Szlak o charakterze rekreacyjnym.