Green Velo

Miasto wojewódzkie, stolica regionu. Legenda wiąże ich powstanie z Mieszkiem, synem wypędzonego z kraju króla Bolesława Śmiałego. Niektórzy nazwę miasta wywodzą od wielkiego kła dzika, inni od rodu Kiełczów, a nawet od wzniesienia w kształcie kolca.

Początkami swymi miasto sięga IX w. Pierwsza osada sytuowana była w okolicy obecnego kościoła św. Wojciecha. W XII w. biskupi urządzili własny ośrodek osadniczy, budując w 1171 r. (biskup Gedeon) romańską kolegiatę na wzgórzu obecnie zwanym katedralnym, dominującym nad wcześniejszą osadą. Pierwszy raz nazwa Kielce pojawiła się na dokumencie z roku 1213. W latach 1359–64 bp Bodzanta przeniósł Kielce z prawa polskiego na magdeburskie, a miasto przesunął w okolicę obecnego Rynku.

W 1493 r. kardynał Fryderyk Jagiellończyk nadał miastu herb ze złotą koroną i złotymi literami C.K. (Civitas Kielcensis – „Miasto Kielce” lub „Społeczność Kielc”) na czerwonym tle. Osada i miasto rozwijały się powoli ze względu na handlową i przemysłową dominację pobliskich Chęcin. Ożywienie gospodarcze nastąpiło dopiero pod koniec XV w. i w XVI w. w związku z rozwojem górnictwa ołowiu, miedzi i żelaza, które jednak zostało przerwane przez potop szwedzki (1655–57), bunt 10 tys. najemnych żołnierzy nieopłaconych i epidemię cholery (liczba mieszkańców zmniejszyła się z 1 250 do 623). W 1789 r., na mocy uchwały Sejmu Czteroletniego, Kielce stały się miastem rządowym.

W czerwcu 1794 r. obozował w Kielcach (u zbiegu dzisiejszych ulic T. Kościuszki i św. Leonarda) T. Kościuszko po klęsce pod Szczekocinami. Po trzecim rozbiorze Kielce przypadły Austriakom, którzy przenieśli tu z Chęcin siedzibę powiatu. W 1800 r. Kielce nawiedził wielki pożar, który strawił ratusz i 276 domów. W 1805 r. decyzją papieża Piusa VII utworzono diecezję kielecką podległą arcybiskupstwu lwowskiemu. Po 13 latach rozwiązano ją i teren ten przyłączono do diecezji krakowskiej.

W 1816 r. przeniesiono do Kielc siedzibę województwa krakowskiego (Kraków był wolnym miastem), a za staraniem Stanisława Staszica powołano Szkołę Akademiczno-Górniczą oraz Główną Dyrekcję Górniczą Zagłębia Staropolskiego. W 1837 r. utworzono w Kielcach siedzibę guberni (po 8 latach przeniesiono ją do Radomia, a w 1866 r. ponownie do Kielc, do 1914 r.).

W 1844 r. ks. Piotr Ściegienny przygotowywał powstanie chłopskie, które jednak nie doszło do skutku z powodu zdrady. Ks. Ściegienny został zesłany na Syberię, gdzie przebywał 25 lat. Natomiast w okresie powstania styczniowego Kielce i Kielecczyzna były terenem zaciętych walk narodowowyzwoleńczych. Szczególnie aktywne były oddziały gen. Mariana Langiewicza, płk. Dionizego Czachowskiego i gen. Antoniego Jeziorańskiego.

Po kilku latach popowstaniowej stagnacji miasto zaczęło powoli się rozwijać. W 1876 r. powstaje fabryka marmurów, w 1885 r. otworzono linię kolejową do Dęblina i Dąbrowy Górniczej (w 1911 r. uzyskały połączenie kolejowe z Częstochową). Od 1870 r. zaczęła ukazywać się „Gazeta Kielecka”, swoją działalność rozpoczyna kielecki teatr. Podczas pierwszej wojny światowej, w 1914 r. Kielce (a południowa Kielecczyzna od marca do czerwca 1915 r.) były terenem zmagań legionów Piłsudskiego z Rosjanami. 1 XI 1918 r. żołnierze Polskiej Organizacji Woskowej rozbroili resztki armii austriackiej, co oznaczało koniec zaborów i wolność dla miasta. W 1919 r. powstało województwo kieleckie.

W okresie II wojny światowej aktywnie działały tu oddziały partyzanckie AK, BCh, GL-AL i NSZ.

Najważniejsze zabytki atrakcje:
Pałac Biskupów Krakowskich (Muzeum Narodowe) - jedna z najwspanialszych i najlepiej zachowanych rezydencji z epoki Wazów. W położonym w zabytkowej części miasta pałacu znajdują się oryginalne wnętrza z XVII i XVIII w. unikatowymi elementami wystroju architektonicznego: stropami ramowymi z obrazami z warsztatu Tomasza Dolabelli.

Bazylika katedralna - w 1171 r. biskup Gedeon ufundował na Wzgórzu Zamkowym kolegiatę pw. Wniebowzięcia NMP. Była to świątynia w stylu romańskim stylizowana częściowo na wzór fortecy. Na przestrzeni wieków, miały tu miejsce liczne przebudowy i rozbudowy, dzięki którym kościół przyjął wygląd wczesnobarokowej, trójnawowej bazyliki.

Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatleskiej - ośrodek jest częścią nowej jednostki budżetowej „Wzgórze Zamkowe”. Mieści się w części odrestaurowanego dawnego kieleckiego więzienia. W odnowionych pomieszczeniach znajdzie się ekspozycja stała, której scenariusz przygotowali kieleccy historycy, a koncepcja została opracowana w pracowni architektonicznej Mirosława Nizio. W pomieszczeniach piwnicy, gdzie funkcjonowało stworzone społecznym wysiłkiem Muzeum Pamięci Narodowej 1939-1845 zachowane zostały dawne więzienne karcery.

Rynek – jego układ zachował się z XIV w. Wokół rynku m.in. klasycystyczny gmach urzędu miejskiego wybudowany w 1835 r., kamienica Sołtyków (wybudowana w 1765 r. przez Mateusza Gilba – kucharza biskupa Kajetana Sołtyka, z herbem Sołtyków na fasadzie), budynek Muzeum Narodowego z podcieniami z 2. poł. XVIII w., „Wójtostwo” – dom wójta z końca XVIII w., w którym przebywał T. Kościuszko w 1794 r.

Kościół p.w. św. Wojciecha - powstanie tej świątyni i założenie Kielc legenda wiąże z Mieszkiem, synem króla Bolesława Śmiałego, którego od śmierci i wyczerpania walką ze zbójami nasłanymi przez stryja Władysława Hermana uratował św. Wojciech. Przy kościele znajduje się tzw. latarnia zmarłych – kamienny słup z figurą Chrystusa Frasobliwego z 1732 r.

Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego- założone w 1964 r., w 100-lecie urodzin pisarza. Ekspozycja koncentruje się na wczesnym okresie życia pisarza (dorastanie, pierwsze próby literackie, nauka w gimnazjum), prezentuje też dokumentację pierwodruków powieści oraz spuścizny rękopiśmiennej Żeromskiego. Wśród różnorodnych eksponatów żywe zainteresowanie, zwłaszcza najmłodszych wzbudzają: drewniany tornister zwany „dekami”, rekonstrukcja munduru gimnazjalisty, dyscypliny, szkolne ławki, kompletne wyposażenie ucznia, kopie świadectw i kartki z dziennika klasowego, gdzie pod numerem ósmym widnieje nazwisko Żeromskiego.

Muzeum Diecezjalne - muzeum gromadzi najpiękniejsze i najbardziej zabytkowe dzieła sztuki sakralnej diecezji kieleckiej. Sale prezentują zabytkowe wyposażenie wnętrz oraz rzeźby, obrazy i grafiki.

Muzeum Dialogu Kultur - najmłodszy oddział Muzeum Narodowego w Kielcach. To jedyne w swoim rodzaju muzeum idei umożliwia zwiedzającym odkryć różnorodność narodową, etniczną, religijną oraz tą determinowaną przez płeć. Przestrzeń muzealna to doskonałe miejsce do organizacji warsztatów o kulturze, różnorodności i dialogu.

Muzeum Historii Kielc -  Ekspozycja nosi tytuł  „Z dziejów Kielc” i przekazuje nam wiedzę o mieście średniowiecznym, Kielcach należących do biskupów krakowskich (do końca XVIII w.), oraz stolicy regionu w XIX i XX stuleciu. 

Pałacyk Tomasza Zielińskiego – zbudowany w latach 1846–58 z wykorzystaniem murów biskupich budynków gospodarczych. W połowie XIX w. stanowił własność naczelnika powiatu kieleckiego Tomasza Zielińskiego, który w latach 1851–57 dobudował neogotycką wieżę, oranżerię i basztę. Dziedziniec wewnętrzny stanowił romantyczny park ogrodzony murem z wieżą Plotkarą. W rezydencji zgromadził bogatą kolekcję malarstwa (ponad 400 płócien, m.in. Canaletta, Cranacha, Rubensa, Michałowskiego), medalierstwa, broni oraz bogaty księgozbiór. Po jego śmierci zbiory uległy rozproszeniu. Obecnie znajduje sie tu Dom Środowisk Twórczych odpowiedzialny za rozwoj życia kulturalnego Kielc.

Muzeum Laurensa Hammonda -  muzeum organów Hammonda - instrumentu, który raz na zawsze odmienił muzyczny świat. Muzeum prezentuje 60 instrumentów i 30 zegarów - to hołd złożony umiejętnościom konstrukcyjnym Laurensa Hammonda. Obiekt przybliża też sylwetkę tego konkstruktora - twórcy nie tylko organów, lecz również okularów 3D czy automatycznej skrzyni biegów.

Dworek Laszczyków - to ostatni drewniany obiekt tego typu w Kielcach. Powstał w XVII stuleciu. Pierwotnie znajdował się tu dworek i budynki gospodarcze. Obecnie we wnętrzach tego malowniczego, modrzewiowego dworku Muzeum Wsi Kieleckiej prezentuje wystawy czasowe związane z tradycjami i obrzędami świętokrzyskiej wsi.

Karczówka – rezerwat leśno-krajobrazowy (las sosnowy) ustanowiony w 1953 r. na powierzchni 26 h, na obszarze którego znajduje się zabytkowy klaszor i kościół  pobernardyński  p.w. św. Karola Boremeusza (patrona zagrożonych zarazą) ufundował biskup Marcin Szyszkowski w latach 1624–28 r. jako wotum za ominięcie Kielc przez szalejącą w 1622 r. zarazę. W obiekcie warto zobaczyć rzeźbę św. Barbary wykonaną z galeny.

Park i rezerwat Kadzielnia – rezerwat geologiczny na Kadzielni. Został ustanowiony w 1962 r.; stanowią go wapienie koralowe (skamieniała rafa dywanowa) z dużą ilością koralowców i innych zwierząt morskich sprzed 350 mln lat. Na Kadzielni jest 26 jaskiń i schronisk skalnych. W 1971 r. wybudowano tu w wyrobisku skalnym amfiteatr na 5 tys. widzów;

Wietrznia – najmłodszy kielecki rezerwat utworzony w wyrobisku kopalnianym przy ul. Wojska Polskiego. Przy rezerwacie wybudowano  Centrum Geoedukacji  - miejsce, które przybliży Ci historię naszej planety sprzed milionów lat. Tutaj przekonasz się, że geologia może być pasjonującą opowieścią. Na multimedialnej wystawie dowiesz się, jakie procesy doprowadziły do powstania Gór Świętokrzyskich. Poznasz dawnych mieszkańców prehistorycznych mórz i lądów. Na koniec wybierzesz się w podróż do wnętrza ziemi w kapsule 3D. 

Biesak-Białogon – rezerwat geologiczny znajdujący się w Paśmie Posłowicko Dymińsakim. Ustanowiony został w 1981 r. i obejmuje nieczynny kamieniołom i przyległy do niego las o łącznej powierzchni 13,13 ha. Należy do Chęciński Kieleckiego Parku Krajobrazowego;

Ślichowice – rezerwat geologiczny, im. Jana Czarnockiego, na górze Ślichowice (303 m n.p.m.) eksponuje formację skalną – „fałd przewrócony”. Warstwy skalne układają się tu na kształt litery S, dokumentując siłę ruchów tektonicznych. Odsłonięcie skalne powstało podczas 50 lat eksploatacji dewońskich skał węglanowych, (eksploatacji zaprzestano w 1970 r.). Rezerwat utworzono w 1952 r. na powierzchni 0,55 ha, niestety – obejmując ochroną również roślinność zielną i trawiastą porastającą teren, co przyczyniło się do jej rozrostu i zasłonięcia „fałdu przewróconego”, głównej atrakcji i jedynej przyczyny utworzenia rezerwatu.

Energetyczne Centrum Nauki  – miejsce, które popularyzuje naukę przez zabawę i eksperymentowanie. To przestrzeń przygotowana dla wszystkich, niezależnie od wieku. 

Ogród Botaniczny - ogród na zboczu Góry Karczówki to enklawa najpiękniejszych polskich roślin, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków charakterystycznych dla regionu świętokrzyskiego. Z wyższych partii ogordu rozciąga się widok na miasto i pobliskie pasma Gór Świętokrzyskich. Spacerując ogrodowymi alejkami zobaczysz m.in. kolekcję róż wrzosowisko, kolekcję różaneczników, azalii, drzew i roślin ozdobnych.